Eanic อิเล็กทรอนิกส์บล็อก รวมเทคนิคอิเล็กทรอนิกส์ วงจรง่ายๆลองชุดจ่ายไฟแบบไม่ง้อหม้อแปลงDecember 5th, 2015หากจะสร้างวงจรจ่ายไฟตรงขนาดเล็กสักชุดหนึ่ง เพื่อต้องการประหยัดงบประมาณและลดขนาดโครงงานลงให้เหมาะสมที่สุด แต่ท่านคงพบปัญหาน่ารำคาญที่หลีกเหลี่ยงยาก คือ หม้อแปลงไฟฟ้า ไม่สามารถหาแบบราคาถูกและขนาดเล็กได้ เช่น ผมต้องการสร้างวงจรจ่ายไฟตรงขนาด 12V 0.1A ควรใช้หม้อแปลงขนาด 0.1A-0.2A แต่เมื่อไปดูที่ร้านขายอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์พบว่า มีขนาดเล็กสุด คือ 0.5A โดยมีราคาแพงประมาณ 50-55บาท ตั้งงบประมาณไว้แค่ 60 บาท แบบนี้คงเกินงบแน่ แถมยังมีขนาดใหญ่ น้ำหนักมาก ดูไม่เหมาะสมเลยครับหาอุปกรณ์แทนหม้อแปลงหม้อแปลง ทำหน้าที่ลดไฟจากไฟบ้าน 220V 50Hz ลงเหลือตามต้องการ เช่น ลดไฟลงเหลือ 12V เพื่อใช้ประกอบในวงจรจ่ายไฟตรง 12V เป็นต้นตัวต้านทานลดไฟบ้านได้ด้วยนอกจากการใช้หม้อแปลงลดไฟบ้านให้ต่ำลงแล้ว เรายังสามารถใช้ตัวต้านทานลดไฟบ้านได้อีกด้วย ผมก็ชอบใช้ตัวต้านทานลดไฟบ้านให้ต่ำลงเพื่อจ่ายไฟให้กับหลอด LED ขนาดเล็กๆ ได้ ตามภาพที่ 1 จะเห็นว่า อุปกรณ์ 3 ชิ้น ก็สามารถแสดงผลไฟบ้านได้แล้ว สะดวกและประหยัดดี(งบประมาณ ไม่เกิน 5 บาท)ภาพ 1  ต่อหลอด LED กับไฟบ้านโดย R1 ทำหน้าลดไฟบ้านลงเหลือประมาณ 1.8V 15mA เพื่อจ่ายไฟให้หลอด LED1 สว่างได้(พอประมาณ) ส่วน D1 ทำหน้าที่ป้องกันไฟลบไม่ให้ไหลผ่าน LED1 ได้ ถึงแม้ว่า LED1##ลองคิดวงจรจ่ายไฟตรงด้วยต้วต้านทานกันหากท่านต้องการจ่ายไฟให้กับอุปกรณ์อื่นๆ ที่ใช้แรงดันและกระแสต่างไปจากนี้ ก็สามารถหาค่าตัวต้านทานและอุปกรณ์อื่นๆ ได้ไม่ยากครับภาพ 2  วงจรจ่ายไฟตรง(เรียงกระแสแบบครึ่งคลื่น) 12V 0.03Aเราลองมาคิดสร้างวงจรจ่ายไฟตรง ขนาด 12V 0.03A กันดีกว่า ตามภาพที่ 2 โดยใช้ตัวต้านทานแทนหม้อแปลงได้ การทำงานของวงจรนี้ ก็ไม่มีอะไรมากเริ่มต้น จากไฟบ้านไหลผ่าน R1 ทำให้ไฟลดลงเหลือประมาณ 12V จากนั้นไฟก็ไหลผ่าน D1 ทำให้ไฟถูกเรียงกระแสแบบครึ่งคลื่น จากไฟกระแสสลับเป็นไฟกระแสตรง แล้วไฟกระแสตรงที่ได้ก็ไหลผ่านต่อมายัง C1 ทำให้ไฟเรียบขึ้น ในขณะเดียวกันมี ZD1 ที่ต่อขนานกับ C1 ช่วยรักษาระดับแรงดันให้มีค่า 12V คงที่ด้วยครับ##หาค่า R1 กันหน่อยนะลำดับต่อไปเราลองหาค่า R1 กัน แม้ว่าหลายท่านเบื่อคำนวณ แต่ผมคิดว่า รู้ไว้ก็มีประโยชน์นะครับ เพราะนอกจากค่าแรงดันออก 12V (Vo) ตามตัวอย่างแล้ว ยังสามารถกำหนดให้จ่ายแรงดันค่าอื่นๆ ได้อีกด้วยครับ จากวงจรตามภาพที่ 2 สามารถหาค่า R1 ได้ดังนี้R1 = (154V – Vo) / ( I x 1.414)กำหนดให้ Vo = 12V , I = 0.03Aแทนค่าR1 = (154V – 12V) / (0.03A x 1.4)= 142V / 0.042A= 3,380Wแต่ค่านี้ไม่มีขาย ผมจึงเลือกค่า 3.3K แทนครับสำหรับขนาดของ R1 กี่วัตต์ดีนั้น ควรเลือกขนาดมากกว่ากำลังไฟฟ้าที่ไหลผ่าน R1 ประมาณ 2 เท่าขึ้นไป (แต่ขนาดใหญ่เกินไปก็ไม่เหมาะสมนัก) ดังนี้PR1 = [(154V – Vo) x I] x 2(คือ เรานำ 154V บวกกับ Vo ก่อนแล้วนำค่าที่ได้มาคูณ I จากนั้นก็นำค่าที่ได้มาคูณกับ 2 ก็จะได้ค่ากำลังวัตต์ของ R1 คงไม่งงนะครับ)แทนค่าPR1 = [(154V – 12V) x 0.03A] x 2= (142V x 0.03A) x 2= 8.5Wแต่ตัวต้านทานขนาดนี้ไม่มีขาย ผมจึงเลือกขนาด 10W แทนครับ##ใช้ตัวต้านทานก็มีจุดอ่อนแม้ว่าเราใช้ตัวต้านทานแทนหม้อแปลงได้ดีระดับหนึ่ง แต่จากที่ลองคำนวณหาค่า R1 ก็จะเห็นค่าเมื่อเรากำหนดกระแสใช้งานสูงขึ้น ย่อมต้องใช้ขนาด R1 ใหญ่ขึ้นด้วย และมีผลเรื่องความร้อนสูงขึ้นด้วยครับ ดังนั้นการใช้ตัวต้านทานแทนหม้อแปลงจึงเหมาะสำหรับวงจรจ่ายไฟตรงที่จ่ายแรงดันและกระแสต่ำๆ ครับลองใช้ตัวเก็บประจุแทนหม้อแปลงดีกว่าจากจุดอ่